از نظر اکثر علمای اهل سنت نخستین مسلمان چه کسی می باشد؟
پاسخ:
تعدادی از علمای اهل سنت تصریح کرده اند که نظریه نخستین مسلمان بودن امیر مؤمنان علیه السلام نظریه اکثر علماء است:
1. ابن عبد البر (متوفای 463هـ)
ابن عبد البر در کتاب «الدرر» می‌نویسد حضرت خدیجه سلام الله علیها و امیر المؤمنین علیه السلام اولین مسلمان در نزد اکثر اهل علم است:
وهما أول من أسلم عند أکثر أهل العلم.
ابن عبد البر (متوفای 463 هـ)، الدرر، ج1، ص42، دار النشر، طبق برنامه الجامع الکبیر.
آن دو تن (خدیجه و علی) در نزد اکثر اهل علم از جمله نخستین مسلمانان هستند.
وی در جای دیگر می‌نویسد:
واختلف فی الأول منهما فروی عن حسان بن ثابت وإبراهیم النخعی وطائفة أبو بکر أول من أسلم والأکثر منهم یقولون علی وقد ذکرنا القائلین بذلک والآثار الواردة فی بابه من کتاب الصحابة.
ابن عبد البر (متوفای 463 هـ)، الدرر، ج 1، ص 38، دار النشر، طبق برنامه الجامع الکبیر.
در باره نخستین مسلمان بودن علی و ابو بکر، اختلاف شده است. از حسان بن ثابت و ابراهیم نخعی و گروهی روایت شده است که ابو بکر نخستین مسلمان است، اما اکثر آنها می‌گویند که علی (علیه السلام ) نخستین فرد مسلمان است. ما در کتاب «الصحابة» نام قائلین این مطلب و نقلهای وارده در این زمینه را آورده ایم.
2. ابن اثیر جزری (متوفای630هـ)
ابن اثیر جزری نیز پس معرفی نسبی امیر مؤمنان علیه السلام می‌نویسد:
عَلیّ بنُ أَبی طالب بن عَبْد المُطَّلِب بنِ هاشم بن عبد مناف بن قصیّ بن کلاب ابن مرة بن کعب بن لؤى القرشی الهاشمی . ابن عم رسول الله، ...
وهو أَوّل الناس إِسلاماً فی قول کثیر من العلماءِ على ما نذکره .
ابن أثیر الجزری، عز الدین بن الأثیر أبی الحسن علی بن محمد (متوفاى630هـ)، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج4، ص100، تحقیق: عادل أحمد الرفاعی، ناشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1417 هـ - 1996 م.
علی نخستین مسلمان در نظریه بسیاری از علماء است که بنابر آنچه ما بیان می کنیم.
3. ابن ابی الحدید (متوفاى655 هـ)
ابن ابی الحدید متعزلی در شرح نهج البلاغه، در باره سخن امیر مؤمنان که خودش را پیشگام ترین مسلمان معرفی کرده، سؤالی را مطرح کرده است که این گفتار حضرت با نظریه گروهی که ابو بکر و زید بن حارثه را سابق در اسلام می‌دانند، در تعارض است.
آنگاه در پاسخ می‌گوید: اکثر اهل حدیث و محققان سیره نویس، روایت کرده اند که علی نخستین مسلمان است:
المسألة السادسة: أن یقال: کیف قال: وسبقت إلى الإیمان، وقد قال قوم من الناس: إن أبا بکر سبقه، وقال قوم: إن زید بن حارثة سبقه؟ والجواب: إن أکثر أهل الحدیث وأکثر المحققین من أهل السیرة رووا أنه علیه السلام أول من أسلم.
إبن أبی‌الحدید المدائنی المعتزلی، ابوحامد عز الدین بن هبة الله بن محمد بن محمد (متوفاى655 هـ)، شرح نهج البلاغة، ج4، ص70، تحقیق: محمد عبد الکریم النمری، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1418هـ - 1998م.
ابن ابی الحدید در جای دیگر می‌نویسد:
ولا ریب أن الصحیح ما ذکره أبو عمر أن علیاً علیه السلام کان هو السابق، وأن أبا بکر هو أول من أظهر إسلامه، فظن أن السبق له .
بدون شک صحیح همان چیزی است که ابو عمر آن را ذکر کرده و آن این که علی علیه السلام سابق در اسلام بوده است و ابو بکر نخستین کسی بوده که اسلامش را ظاهر کرده و گمان بر این شده است که او سابق در اسلام بوده است.
ایشان پس از این که در باره روایات سابق بودن زید صحبت کرده، این گونه نتیجه گیری کرده است:
فدل مجموع ما ذکرناه أن علیاً علیه السلام أول الناس إسلاماً، وأن المخالف لذلک شاذ، والشاذ لا یعتد به .
شرح نهج البلاغة، ج4، ص 76
مجموع آنچه را ما ذکر کردیم دلالت دارد بر این که علی نخستین مسلمان است و نظر مخالف آن شاذ و نادر است و قول شاذ مورد اعتنا نیست.
4. ابن حجر عسقلانی (متوفای 852هـ)
ابن حجر عسقلانی نیز می‌نویسد:
علی بن أبی طالب بن عبد المطلب بن هاشم بن عبد مناف القرشی الهاشمی أبو الحسن أول الناس إسلاما فی قول کثیر من أهل العلم.
الإصابة فی تمییز الصحابة، ج4، ص564
علی بن ابی طالب ... طبق قول بسیاری از اهل علم، نخستین مسلمان است.